Nghiên cứu tôn giáo dù là tôn giáo thế giới hay tôn giáo nội sinh, tôn giáo có tuổi đời hàng ngàn năm hay chỉ vài chục năm, tôn giáo có số lượng tín đồ tới hàng tỉ hay chỉ vài chục ngàn người... không thể không nghiên cứu hệ thống tổ chức giáo hội của tôn giáo đó.

Hiện vẫn còn những ý kiến khác nhau xung quanh vấn đề tổ chức giáo hội tôn giáo. Đó là một thành tố của một tôn giáo bao gồm 4 yếu tố: Giáo chủ, tổ chức giáo hội, giáo lý và giáo luật. Nghiên cứu về tổ chức giáo hội sẽ cho ta biết người sáng lập ra tôn giáo, cơ cấu tổ chức (có thể giản đơn, có thể phức tạp). Một tôn giáo cơ cấu tổ chức căn bản nhất phải có tín đồ (cộng đồng) và một bộ phận bao gồm những người điều hành hoạt động của cộng đồng tín đồ. Bộ phận điều hành có thể là những người chuyên nghiệp, cũng có khi chỉ là những người được cộng đồng bầu, hay suy cử. Những người hoạt động chuyên nghiệp phải qua các lớp đào tạo, sống đời sống độc thân, theo một quy tắc (giới răn) mà tôn giáo đó quy định như giáo sĩ Công giáo, tăng, ni Phật giáo. Trong số những người hoạt động tôn giáo chuyên nghiệp (Phật giáo, Công giáo) hình thành nên hàng giáo phẩm với những thứ bậc, quyền năng khác nhau, tùy theo năng lực, đạo hạnh (chẳng hạn như tuổi hạ đối với Phật giáo). Cũng có khi người hoạt động tôn giáo chuyên nghiệp nhưng không sống đời sống độc thân như giáo sĩ Tin Lành.

Ngoài tín đồ và bộ phận người điều hành hoạt động tôn giáo của cộng đồng, một số tôn giáo còn có một bộ phận tín đồ sống đời sống độc thân nhưng không phải để làm nhiệm vụ điều hành hoạt động tôn giáo mà chủ yếu để tu dưỡng bản thân, hành trì giới luật đó là bộ phận tu sĩ nam, nữ của Công giáo.

Nghiên cứu về tổ chức giáo hội là nghiên cứu về cơ cấu tổ chức đó với các cấp từ Trung ương đến địa phương (cấp cao đến cấp cơ sở), nghiên cứu về chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của từng tổ chức và từng cá nhân trong từng tổ chức thuộc hệ thống tổ chức của tôn giáo đó. Ngoài ra còn nghiên cứu về vai trò, vị trí của tín đồ mỗi tôn giáo, mối quan hệ của họ với những người thuộc bộ phận điều hành hoạt động tôn giáo. Với Phật giáo là tăng ni, với Công giáo là phó tế, linh mục, giám mục (hàng giáo phẩm).

Tính đến thời điểm năm 2018, ở Việt Nam đang hiện diện 14 tôn giáo và 42 tổ chức tôn giáo. Do tính đặc thù mà mỗi tôn giáo ở Việt Nam có hình thức tổ chức giáo hội khác nhau kéo theo đó là cơ chế, là vai trò, nhiệm vụ, chức năng của tín đồ và của bộ phận người điều hành hoạt động tôn giáo cần thiết phải được nghiên cứu và chỉ ra.

Cuốn sách “Hệ thống tổ chức giáo hội của các tôn giáo ở Việt Nam” lần lượt đề cập đến hệ thống tổ chức của 14 tôn giáo đã được công nhận ở Việt Nam.

Bìa cuốn sách “Hệ thống tổ chức giáo hội của các tôn giáo ở Việt Nam”.

Nội dung cuốn sách đề cập đến quá trình ra đời, hình thành, hệ thống các tổ chức của một số tôn giáo đang hiện diện ở Việt Nam theo một cách tiếp cận thống nhất đối với từng tổ chức giáo hội của mỗi tôn giáo, gồm các nội dung: Sơ lược về lịch sử tôn giáo; Cơ cấu tổ chức; Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng tổ chức trong hệ thống tổ chức giáo hội; Hàng giáo phẩm (hoặc những người trong bộ phận điều hành hoạt động tôn giáo); Tín đồ (hình thức gia nhập đạo, vai trò, vị trí chức năng); Hệ thống tổ chức dòng tu (của Công giáo); các đoàn thể tôn giáo. Tuy nhiên tùy theo mỗi tôn giáo mà phần nội dung có thể ít hơn.

Cuốn sách một mặt dựa vào thành quả của những nhà nghiên cứu trước, mặt khác, tác giả dựa vào các nguồn tư liệu như: Các bản Hiến chương, Điều lệ của một số tôn giáo; Giáo luật, giáo lý của Công giáo; Lịch sử của một số tôn giáo đã xuất bản hoặc lưu hành nội bộ; Một số công trình nghiên cứu của chính tác giả đã công bố, cũng như tài liệu điền dã thực tế của tác giả trong nhiều năm qua. Có thể việc biên soạn chỉ lấy ý trong một nội dung cũng có khi là việc trích dẫn của các công trình nghiên cứu liên quan. Tất cả đều có chú thích một cách cụ thể, rõ ràng để tiện cho việc tra cứu.

Dù có nhiều cố gắng, song chắc chắn cuốn sách vẫn còn những khiếm khuyết. Rất mong nhận được sự chỉ giáo của độc giả để cuốn sách được hoàn thiện hơn.

Hà Nội, năm 2019.

TÁC GIẢ

Khách hàng/bạn đọc có nhu cầu đặt hàng sách xin vui lòng liên hệ bộ phận phát hành: Đ/c Đại úy Nguyễn Thị Thu Hoài theo số điện thoại: 0902.211.354 hoặc đ/c Ngô Văn Tuấn theo số điện thoại: 0902.293.338